Wspomnienie – Prof. Jan Henryk Juda

 

 

Profesor zwyczajny Politechniki Warszawskiej, twórca polskiej szkoły ochrony powietrza, wybitny naukowiec i świetny dydaktyk. Zagłębiak, urodzony w rodzinie nauczycielskiej o silnych tradycjach niepodległościowych. Ukończył Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu, gdzie należał do Drużyny Harcerskiej Błękitna Dwójka, uczestnicząc w IV (Węgry, 1933) i V (Holandia, 1937) Jamboree: Światowych Zlotach Harcerzy. W 1936 roku zdał konkursowy egzamin na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej, a w marcu 1939 roku uzyskał świadectwo I Egzaminu Dyplomowego i dostał się na Oddział Lotniczy. Studia przerwała wojna, której wybuch zastał go na Zagłębiu, wcielonym z Górnym Śląskiem do Rzeszy. Profesor zatrudnił się, jako technik ruchu w Hucie Zawiercie i rozpoczął działalność konspiracyjną. W 1943 roku został żołnierzem Polski Podziemnej, walcząc w oddziale partyzanckim, wcielonym do Okręgu Śląskiego AK (pseud. „Barski”). W latach 1946–1951 kontynuował studia na Wydziale Komunikacji Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Równocześnie pracował, jako nauczyciel w Państwowej Szkole Przemysłowej w Sosnowcu, uzyskując dyplom nauczyciela (termodynamiki, silników spalinowych i maszynoznawstwa). W 1951 roku uzyskał stopień inżyniera mechanika i magistra nauk technicznych w zakresie pojazdów mechanicznych ze specjalnością silników samochodowych. W 1952 roku powrócił jako aspirant Wydziału Mechaniczno-Konstrukcyjnego na Politechnikę Warszawską, z którą pozostał związany przez następne 50 lat. Pod opieką promotorską swojego mistrza, prof. Bohdana Stefanowskiego, rozpoczął pionierskie prace w zakresie miernictwa pyłów, osiągając stopień doktora (kandydata) nauk technicznych (1955), doktora hab. (1958), tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego (1966) i profesora zwyczajnego nauk technicznych (1974). Pracował jako adiunkt (1955–1961) i docent (1961–1962) w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Wydziału Mechaniczno-Konstrukcyjnego (obecnie MEiL), a następnie w PAN (1962–1970) – jako kierownik stworzonej przez siebie Pracowni Konimetrii i Mechaniki Aerozoli, mieszczącej się w gmachu Techniki Cieplnej PW, a należącej początkowo do Zakładu Termoenergetyki PAN, a następnie do Zakładu Badań Naukowych GOP PAN w Zabrzu. W latach 1957–1971 odbył kilkumiesięczne staże naukowe w zagranicznych ośrodkach badawczych, m.in. w Bonn, Bochum, Paryżu i Hadze. Po utworzeniu na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej nowego Instytutu Inżynierii Środowiska powrócił wraz z całą Pracownią na PW, tworząc Zakład Ochrony Atmosfery (ZOA), którym kierował od 1970 do 1991 roku, był także zastępcą dyr. Instytutu ds. naukowych (1970–1978). Pozostał związany z Zakładem i macierzystą uczelnią także na emeryturze, kontynuując pracę naukową i dydaktyczną do 2001 roku. Praktycznie wszystkie badania prowadzone przez Profesora Judę i jego zespół miały pionierski charakter w skali kraju, a często również świata, i tworzyły naukowe i praktyczne podstawy ochrony atmosfery w Polsce. Osiągnięcia naukowe profesora związane są przede wszystkim z badaniami nad identyfikacją mineralogiczną drobnych pyłów, optymalizacją struktur wielowarstwowych filtrów włókninowych, metodyką i organizacją pomiarów zanieczyszczeń powietrza oraz modelowaniem rachunku strat i zysków w ochronie powietrza. Ekspert WHO i konsultant UNESCO, rzeczoznawca SIMP. Członek wielu organizacji naukowych krajowych i międzynarodowych, m.in. Komitetów przy Prezydium PAN: Energetyki oraz Człowiek i Środowisko (czł. Prezydium), Komitetu Inżynierii Środowiska PAN (przewodniczący, honorowy przewodniczący), European Association for the Science of Air Pollution. Krajowy specjalista ds. zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej, zastępca przewod. Państwowej Rady Ochrony Środowiska, czł. Państwowej Rady ds. Gosp. Przestrzennej, czł. Zespołu ekspertów Międzynarodowej Unii Wytwórców i Rozdzielników Energii Elektrycznej (UNIPEDE). Współorganizator, wiceprzewodniczący i w latach 1974–1979 wykładowca we Francji, Szwajcarii, Włoszech i Belgii w Europejskiej Letniej Szkole Ochrony Środowiska E4 (Ecole Européenne d’Eté d’Environnement). Autor 9 książek i ponad 100 publikacji naukowych; promotor 9 doktorów nauk technicznych, w tym 4 pracowników ZOA. Jego podręczniki: „Badania pyłów i urządzeń odpylających” (1959), „Zanieczyszczenie atmosfery” (współautor, 1961), „Pomiary zapylenia i technika odpylania” (1968), „Ochrona powietrza atmosferycznego” (współautor, 1974) i „Urządzenia odpylające” (współautor, 1986), były podstawowymi pozycjami w dziedzinie i są do dziś kompendium wiedzy specjalistycznej. Profesor poświęcił całe życie walce o czyste powietrze, postulując już w 1969 roku jak najszersze wykorzystanie gazu do ogrzewania miast, a także wprowadzenie „ceny powietrza”, co zracjonalizowałoby rozmieszczenie nowych zakładów przemysłowych207. Do chwili obecnej tezy te pozostają w mocy, a mimo upływu prawie 50 lat od ich sformułowania problem zanieczyszczenia powietrza przez pyły nie został w Polsce rozwiązany. Laureat licznych nagród, m.in.: MEN I st. za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, trzech nagród zespołowych MNSzWiT II st. za autorstwo wyróżniających się podręczników akademickich i siedmiu nagród JM Rektora PW. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim OOP, Złotym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju, Złotą Odznaką Zasługi dla Ochrony Środowiska i Tytułem Honorowym Zasłużony Nauczyciel PRL. Swój Zakład profesor traktował jak dużą rodzinę, uważał bowiem, że wyniki działalności naukowej są z zasady efektem pracy zespołowej; czym bardziej zgodna i harmonijna jest współpraca zespołu, tym większe są efekty pracy. Miał bardzo szerokie zainteresowania pozazawodowe, był miłośnikiem i znawcą historii, zgłębiał – w teorii i w praktyce – sztukę kulinarną, z zamiłowaniem uprawiał także – najchętniej z całą rodziną – żeglarstwo i narciarstwo. Pasję ochrony atmosfery „zaszczepił” swojej córce, Profesorce Katarzynie Juda-Rezler, która kieruje obecnie Zespołem Ochrony Atmosfery na Wydziale Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej.

Pochowany: grób rodzinny (kwatera 281, rząd 2, miejsce 6) na Cmentarzu Powązkowskim, ul. Powązkowska 1 w Warszawie.