Zygmunt Rudolf (16 VII 1897–14 VIII 1990)
Inżynier budownictwa lądowego, prekursor współczesnej inżynierii środowiska, profesor Politechniki Warszawskiej. W 1915 roku ukończył Sosnowiecką Szkołę Realną i rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej oraz równocześnie na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego, z przerwą na służbę w wojsku (1918–1920), gdy był obrońcą Lwowa. W 1922 roku uzyskał tytuł inżyniera dróg i mostów. W latach 1922–1925 studiował inżynierię sanitarną na Uniwersytecie Harvarda w USA jako stypendysta fundacji Rockefellera, którą ukończył z wyróżnieniem, uzyskując tytuł magistra nauk inżynierii sanitarnej i miejskiej. W okresie międzywojennym kierował Działem Techniki Sanitarnej w Departamencie Służby Zdrowia Ministerstwa Zdrowia, od 1932 roku działem tejże techniki w Departamencie Techniczno-Budowlanym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W 1926 roku opracował nowoczesny program kształcenia inżynierów sanitarnych w Polsce. W latach 1928–1939 wykładał technikę sanitarną na Politechnice Warszawskiej oraz w Państwowej Szkole Higieny przy Państwowym Zakładzie Higieny (wykłady dla lekarzy-higienistów, inżynierów miejskich, inspektorów sanitarnych). Podczas wojny pracował jako inżynier, prowadząc roboty instalacyjne. Jako sanitariusz wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po upadku powstania był kierownikiem administracyjnym Szpitala Czerwonego Krzyża nr 2 na Okęciu. W pierwszych dniach lutego 1945 roku zgłosił się do pracy w Lublinie i objął stanowisko naczelnika Wydziału w Ministerstwie Administracji Publicznej, a następnie już w Warszawie – dyrektora Biura Zakładów i Urządzeń Użyteczności Publicznej w Ministerstwie Odbudowy i kolejno: od 1 VII 1949 r. – dyrektora Departamentu Techniki w Ministerstwie Administracji i w Ministerstwie Gospodarki Komunalnej. Z chwilą powołania w 1952 roku Instytutu Gospodarki Komunalnej był w nim do 1972 roku kolejno: kierownikiem Działu Techniki Sanitarnej, kierownikiem Zakładu Naukowo-Badawczego i członkiem Rady Naukowej. W 1947 roku został powołany na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej na kierownika pierwszej w Polsce Katedry Techniki Sanitarnej. Katedrą kierował do przejścia na emeryturę 1 X 1967 roku, tworząc własną szkołę naukową z rzeszą wykształconych specjalistów. Bardzo sobie cenił tytuł „Pierwszego Inżyniera Sanitarnego”. W latach 1947–1950 wraz ze swym zespołem opracował założenia programowe wydziałów inżynierii sanitarnej oraz szczegółowe programy nauczania, które powstały na Politechnice Warszawskiej, Śląskiej w Gliwicach i Wrocławskiej. W 1950 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym techniki sanitarnej (w 1962 roku profesorem zwyczajnym) i wraz z Katedrą Techniki Sanitarnej został przeniesiony na nowo utworzony Wydział Inżynierii Sanitarnej Politechniki Warszawskiej, na którym dwukrotnie pełnił funkcję dziekana (1953–1955, 1960–1961). W latach 1947–1949 był prezesem Zarządu Głównego PZITS, także członek honorowy: PZITS, Towarzystwa Urbanistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Higienicznego oraz członek organizacji krajowych i międzynarodowych. Przewodniczył Radzie Programowej czasopism: „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” oraz „Gospodarka Wodna”. W pracy naukowej interesowały go zagadnienia dotyczące
gospodarki odpadami oraz ochrony wód, powietrza i gleby przed zanieczyszczeniem, balneotechniki oraz ochrony środowiska na terenach uzdrowisk, zasad kontroli i nadzoru zapobiegawczego w zakresie ochrony środowiska, w tym przeglądów techniczno-sanitarnych, które – obecnie nazywane ocenami oddziaływania na środowisko – stanowią podstawowy element oceny przedsięwzięć w procesie projektowania i eksploatacji. Dedykował inżynierom maksymę: „kolego, ja już 40 lat temu to mówiłem, ale dopiero teraz niektóre rzeczy są realizowane”, w czym zawarł – jako wzorzec „inżynierstwa” – cierpliwość i upór konsekwentnego profesjonalnego działania. Jego prekursorskie osiągnięcia przysłużyły się technice sanitarnej jako najbliższej człowiekowi, z którą każdy styka się codziennie, dlatego z perspektywy czasu wzrasta jej znaczenie, kierunkując dalsze prace z tego zakresu. W materiałach III Kongresu Nauki Polskiej z 1973 r. podkreślono, że twórcą i organizatorem inżynierii sanitarnej – specjalności naukowej i technicznej – w Polsce był prof. Zygmunt Rudolf, który na I Kongresie Nauki Polskiej (29 VI–2 VIII 1951) sformułował jej pierwszą defi nicję oraz zadania i program. Opublikował 360 prac i artykułów (206 po wojnie) w prasie krajowej i zagranicznej, co zjednało mu światowe uznanie. Dowodem tego było m.in. powołanie go na członka naukowego Królewskiego Towarzystwa Zdrowia Wielkiej Brytanii (Fellow of Royal of Society Health). Ogłosił fundamentalne prace, jak: Podstawowe zagadnienia zdrowotne wsi i miasteczek (1927), podręcznik budowlany Instalacje wodociągowo-kanalizacyjne (t. III, 1951), skrypt Technika sanitarna. Usuwanie i wykorzystanie śmieci miejskich (1954), podręcznik Usuwanie i wykorzystanie odpadków miejskich (współautor, 1967), broszura Współpraca inżyniera sanitarnego z lekarzem w zakresie poprawy warunków higieniczno-sanitarnych na wsi (1966). Odznaczony m.in. dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1936, 1946), Orderem Sztandaru Pracy II (1965) i I klasy (1977), Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1987) oraz przeszło 50 medalami i odznakami honorowymi. Uwieńczeniem jego zawodowych pasji był tytuł doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej otrzymany 2 XII 1987 roku. W 1999 roku Zarząd Główny PZITS ustanowił medal im. prof. Zygmunta Rudolfa. W półwiecze powołania Wydziału Inżynierii Sanitarnej PW – podczas sesji jubileuszowej – w sali 611 Gmachu Wydziału Inżynierii Środowiska wmurowano 27 X 2001 roku poświęconą mu tablicę pamiątkową.
Źródło:
Kulig A. (Red.), Wojdyga K. (Red.) Od inżynierii wodnej przez technikę sanitarną do inżynierii środowiska w 100-letniej tradycji Politechniki Warszawskiej. Oficyna Wydawnicza Aspra, Warszawa, 2016